Ας αφήσουμε τα παιδιά να βαρεθούν!
Η ανία όχι μόνο ξεκουράζει, αλλά μπορεί να γίνει άκρως δημιουργική. Τώρα το Πάσχα που οι ρυθμοί το επιτρέπουν, μικροί και μεγάλοι, ας το εκμεταλλευτούμε.
Τα σύγχρονα παιδιά ζουν αδιαμφισβήτητα μια διαφορετική ζωή από εκείνη των γονέων τους. Αρχίζουν το σχολείο από τα 2 τους χρόνια, εκπαιδεύονται να κάθονται ακίνητα, να τους λένε πότε θα παίξουν, τι θα παίξουν και πώς θα παίξουν. Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, μαζί με το διάβασμα για το σχολείο, εντείνονται και οι εξωσχολικές δραστηριότητες: μπαλέτο, κολύμπι, κιθάρα, πολεμικές τέχνες, αγγλικά και ισπανικά παραγεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο τους και μετατρέπουν τους γονείς σε σοφέρ πολλών διαδρομών.
Την περίοδο των διακοπών, όλα έχουν κανονιστεί ως δια μαγείας: κάποιο camp ή κάποια άλλη δραστηριότητα προγραμματισμένα πάντα από τους γονείς, μοιάζουν να περιορίζουν τις δικές τους επιλογές. Φαίνεται ότι οι ενήλικες διακατέχονται από μια μεγάλη ανησυχία: να μην αφήσουν τα παιδιά τους χωρίς δραστηριότητα, να μην τα αφήσουν να βαρεθούν. Και τότε έρχεται η (κακή) λύση της τηλεόρασης, του τάμπλετ, του κινητού ή της οποιασδήποτε οθόνης… Αλήθεια, τι κάναμε εμείς ως παιδιά; Τότε που δεν υπήρχαν κινητά και τάμπλετ, τηλεόραση στο κάθε δωμάτιο, summer camps και all inclusive διακοπές; Αυτό που σκέφτεστε: επινοούσαμε παιχνίδια!
Ο φόβος της πλήξης
Γιατί, αλήθεια, αποφεύγουμε τη βαρεμάρα και πόσο κακό μπορεί να μας κάνει; Η βαρεμάρα δεν είναι γοητευτική. Σηματοδοτεί την έλλειψη νοήματος, ίσως και κάποια δική μας ανεπάρκεια, ένα κενό που ενίοτε τρομάζει. Απόδειξη της απέχθειάς μας για τη βαρεμάρα είναι ότι μια ολόκληρη βιομηχανία έχει στηθεί με στόχο την καταπολέμησή της: οργανωμένα ταξίδια, τηλεοπτικά προγράμματα, video games, έξυπνα κινητά τηλέφωνα… Όλα τους υπόσχονται να μην μας αφήσουν λεπτό μόνους μας με τον εαυτό μας και τις σκέψεις του.
Aν όμως το σκεφτούμε καλύτερα, η βαρεμάρα δεν βρίσκεται στον αντίποδα των πολλών δραστηριοτήτων. Ακριβώς επειδή πλήξη μπορεί να νιώσει κανείς ακόμη κι όταν παραγεμίζει τον χρόνο του με πολλές δραστηριότητες. Ο σύγχρονος νορβηγός καθηγητής Φιλοσοφίας Lars Svendsen στο βιβλίο του «Η φιλοσοφία της βαρεμάρας» (εκδ. Σαββάλας) ασχολείται με την πλήξη και αναδεικνύει τη γοητεία της, καταλήγοντας πως όχι μόνο δεν βλάπτει, τουναντίον αποτελεί γόνιμο έδαφος για στοχασμό και δημιουργία, αφού όποιος βαριέται συνήθως αναρωτιέται γιατί και προσπαθεί να το αλλάξει με τους δικούς του τρόπους.
Τι λένε οι ειδικοί
Αναζητώντας την άποψη των ειδικών, διαπιστώσαμε πως όχι μόνο οι μικρές δόσεις βαρεμάρας κάνουν καλό στην αποφόρτιση της κούρασης και της κακής διάθεσης, αλλά και η μεγαλύτερης διάρκειας ανία μπορεί να μας κάνει περισσότερο δημιουργικούς, ωθώντας μας να αναζητάμε νόημα στη ζωή μας. «Η πλήξη είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του ‘εσωτερικού ερεθίσματος’ το οποίο επιτρέπει στη συνέχεια την έκφραση της αληθινής δημιουργικότητας» γράφει η δρ Teresa Belton, ερευνήτρια – εκπαιδευτικός, ενώ ο ψυχαναλυτής Adam Phillips συμπληρώνει: «Η ικανότητα του να βαριέται ένα παιδί αποτελεί στάδιο της ανάπτυξής του και η πλήξη αποτελεί μία ευκαιρία ώστε να συλλογιστεί τη ζωή. Η άποψη των ενηλίκων ότι το παιδί θα πρέπει διαρκώς να απασχολείται είναι πέρα για πέρα λανθασμένη και απόλυτα καταπιεστική».
Τι συμβαίνει όμως όταν το ίδιο το παιδί παραπονιέται ότι βαριέται; Εκείνο που αποζητάει το παιδί σε αυτή την περίπτωση είναι συνήθως η δική μας προσοχή, εκφράζει δηλαδή την ανάγκη του να περάσουμε μαζί του ποιοτικό χρόνο. Ας μην του τον στερήσουμε, αλλά ας το αφήσουμε να παίξει και μόνο του, χρησιμοποιώντας τη φαντασία του. Προϋπόθεση γι’ αυτό βέβαια είναι να υπάρχουν στο σπίτι ερεθίσματα για να την καλλιεργήσει και όχι να προτείνεται ως λύση η παθητική παρακολούθηση τηλεόρασης συνοδεία junk food.
Ο ελεύθερος, μη-δομημένος χρόνος δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να ανακαλύψουν το περιβάλλον τους, αλλά και τον εσωτερικό τους κόσμο και αποτελεί την αρχή της δημιουργικότητας.
Γιατί η βαρεμάρα είναι απαραίτητη;
Ο ελεύθερος, μη-δομημένος χρόνος δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να ανακαλύψουν το περιβάλλον τους, αλλά και τον εσωτερικό τους κόσμο και αποτελεί την αρχή της δημιουργικότητας. Με το να τα κρατάμε μονίμως απασχολημένα, στην πραγματικότητα δεν τους επιτρέπουμε να αφουγκραστούν τις δικές τους ανάγκες, τα δικά τους συναισθήματα και να τα διοχετεύσουν με τον τρόπο που επιλέγουν εκείνα. Άρα τους στερούμε και τη δημιουργικότητα και την πρωτοβουλία. Με άλλα λόγια, δεν πρέπει να είμαστε κατά των δραστηριοτήτων, αλλά να διασφαλίσουμε ότι αυτές αποτελούν επιλογή των παιδιών και όχι δική μας. Εμείς, οι γονείς πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η πλήξη δεν είναι χαμένος χρόνος, ούτε αμαρτία. Τα παιδιά έτσι παρακινούν τον εαυτό τους για να κάνουν πράγματα. Άλλωστε όπως λέει και ο βρετανός παιδοψυχολόγος Lyn Fry «Η πλήξη είναι ένας τρόπος ώστε να νιώσουν τα παιδιά αυτάρκη».
Η περίοδος των διακοπών του Πάσχα, όπως και κάθε περίοδος διακοπών, αποτελεί μια ιδανική ευκαιρία για να δοκιμάσουμε να αφήσουμε τα παιδιά να βαρεθούν, χωρίς να φοβηθούμε αν τα δούμε να μελαγχολούν λίγο στην αρχή και χωρίς να τους προσφέρουμε την επιλογή μιας ηλεκτρονικής οθόνης. Αφού οι ψυχολόγοι τονίζουν πλέον ότι ο υπερβολικός προγραμματισμός, ειδικά την περίοδο των διακοπών, λειτουργεί αποτρεπτικά για την ανάπτυξή τους, ας τους ακούσουμε κι ας αναζητήσουμε μικρές ή μεγαλύτερες στιγμές ανίας. Δεν θα αργήσουμε να τα δούμε να ασχολούνται με χειροτεχνίες, διάβασμα, ζωγραφική και ό,τι άλλο βάλει ο δικός τους νους. Άλλωστε και η αντιμετώπιση της ανίας είναι κάτι που μαθαίνεται από την παιδική ηλικία, όταν η φαντασία και η δημιουργικότητα ξεπηδούν πολύ πιο εύκολα από μέσα μας.
