Παιδικοί έρωτες: «Ο έρωτας στα χρόνια της… παιδικής ηλικίας»
«Μαμά, όταν μεγαλώσω, θα παντρευτώ τον Κώστα».
«Μπαμπά, όταν βλέπω την Κατερίνα, πέφτω κάτω ξερός».
«Μαμά, μόνο στο Γιάννη λέω τα μυστικά μου».
«Μπαμπά, η Μαρία είναι το πιο όμορφο κορίτσι της τάξης και την αγαπάω».
Νιώθουμε άραγε στ’ αλήθεια έκπληξη, όταν ο 4χρονος γιος μας μάς εκμυστηρεύεται την αγάπη του για κάποια συνομήλική του; Είναι στην πραγματικότητα τόσο ξένο για εμάς, όταν ακούμε για πρώτη φορά από την 5χρονη κόρη μας το καρδιοχτύπι που αισθάνεται για το συμμαθητή της; Αν δώσουμε λίγα δευτερόλεπτα στον εαυτό μας να θυμηθεί την εποχή που ήμασταν 4, 5 ή 6 χρονών, είναι πολύ πιθανό να “ξαναθυμηθούμε” το πρώτο μας ερωτικό συναίσθημα, την πρώτη παιδική μας αγάπη. Κάποιο αγοράκι ή κάποιο κοριτσάκι που μπορεί και να μην έχουμε ξανασυναντήσει έκτοτε στη ζωή μας ξύπνησε μέσα μας για πρώτη φορά τον έρωτα! Και τότε, η έκπληξη ή κι η αμηχανία που μπορεί αρχικά να αισθανόμαστε δίνει πιθανώς, τη θέση της σε μια γλυκιά νοσταλγία…
Αλήθεια, είναι δυνατόν ο έρωτας να χτυπάει την πόρτα σε ένα τετράχρονο ή μία πεντάχρονη; Φυσικά και είναι δυνατόν, όχι όμως με τον ίδιο τρόπο που εμείς οι ενήλικες βιώνουμε τον έρωτα, καθώς αυτός δεν περιλαμβάνει το στοιχείο της σεξουαλικότητας της σχέσης, κάτι που συμβαίνει πολύ αργότερα, κατά την περίοδο της εφηβείας.
Για να κατανοήσουμε τον έρωτα στα χρόνια της… παιδικής ηλικίας, θα βοηθούσε να ξεκινήσουμε με μία σύντομη αναφορά στον τρόπο με τον οποίον τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και το σώμα τους.
Αλήθεια, είναι δυνατόν ο έρωτας να χτυπάει την πόρτα σε ένα τετράχρονο ή μία πεντάχρονη; Φυσικά και είναι δυνατόν, όχι όμως με τον ίδιο τρόπο που εμείς οι ενήλικες βιώνουμε τον έρωτα
Ήδη από το τέλος του πρώτου χρόνου της ζωής, τα βρέφη εκδηλώνουν ενδιαφέρον για το σώμα τους. Αρχίζουν να το εξερευνούν αγγίζοντας τα χέρια, τα πόδια και τα γεννητικά τους όργανα. Ανακαλύπτουν πως, όταν αγγίζουν τα γεννητικά τους όργανα, συχνά νιώθουν ευχαρίστηση.
Στην ηλικία των 3 ετών περίπου διαμορφώνεται η ταυτότητα του φύλου («είμαι αγόρι/ κορίτσι»).
Από την ηλικία των τεσσάρων κι, όταν το παιδί πηγαίνει στον παιδικό σταθμό ή αργότερα στο νηπιαγωγείο, το ενδιαφέρον για την εξερεύνηση του σώματος του ίδιου, αλλά και των συνομηλίκων είναι πιθανό να αποκαλύπτεται μέσα από το παιχνίδι που διαδραματίζεται (π.χ. το ένα παιδί να γδύνει το άλλο ή να παίζουν το “γιατρό”). Το παιδί της προσχολικής ηλικίας αρχίζει επίσης, να μαθαίνει και να χρησιμοποιεί λέξεις οι οποίες σχετίζονται με το σεξ και να διατυπώνει ερωτήσεις που αφορούν στην εγκυμοσύνη ή/και τον τοκετό. Επιπλέον, αρχίζει να κατανοεί το ρόλο του ανδρικού και του γυναικείου φύλου.
Η ενασχόληση του παιδιού σε σχέση με τη σεξουαλικότητα του φαίνεται να καταλαγιάζει στη σχολική ηλικία και να ξυπνάει ξανά αργότερα με μεγάλη ένταση προς το τέλος του Δημοτικού κι ενόψει της εφηβείας.
Το παιδί της προσχολικής ή σχολικής ηλικίας βιώνει σε πολλές περιπτώσεις -ταυτόχρονα με όλες τις παραπάνω ανησυχίες- κι έντονα συναισθήματα μπροστά στη θέα ή και με τη σκέψη του αγαπημένου άλλου: τρυφερότητα, λαχτάρα, ενθουσιασμό, αλλά κι αγωνία. Και πιθανώς, κάποια από αυτά τα συναισθήματα τα βιώνει για πρώτη φορά για κάποιο άλλο άτομο εκτός της μητέρας ή του πατέρα του.
Πώς προκύπτει λοιπόν, ο έρωτας και γιατί συμβαίνει τόσο νωρίς στη ζωή; Πολλά υπάρχουν να ειπωθούν, ωστόσο ας σταθούμε για λίγο στην οπτική που μας προσφέρει η αρχαία ελληνική φιλοσοφία που θέλει τον Έρωτα καρπό του Πόρου και της Πενίας (στο Συμπόσιο του Πλάτωνα). Μητέρα του Έρωτα φέρεται να είναι η Πενία (στέρηση, ένδεια) η οποία συναντάει τον Πόρο (πέρασμα) για να περάσει σε μία άλλη κατάσταση στην οποία δεν υπάρχει το κενό της στέρησης. Ο Έρωτας λοιπόν, μοιάζει να δημιουργείται από μία ανάγκη.
Και τι είδους ανάγκη άραγε γεννάει τους παιδικούς έρωτες; Το παιδί από πολύ νωρίς στη ζωή του αντιλαμβάνεται την ξεχωριστή από το κύριο πρόσωπο φροντίδας ύπαρξή του κι αυτή είναι η αρχή για το μακρύ ταξίδι της διαφοροποίησής του σε μία μοναδική οντότητα. Ο αποχωρισμός από το πρόσωπο φροντίδας λίγο αργότερα με τη φοίτησή του παιδιού στον παιδικό σταθμό, ενθαρρύνει περαιτέρω την αυτονομία του και την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, που το παιδί αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και πειραματίζεται για να διαμορφώσει την ταυτότητά του, είναι πιθανό να εμφανιστεί ο έρωτας. Ένα άλλο παιδάκι διαθέτει χαρακτηριστικά που πιθανώς, φανερώνει κάτι από την ανάγκη της διαφοροποίησης και μετάβασης του εαυτού σε κάτι πρωτόγνωρο. Το παιδί λοιπόν, μεγαλώνει: αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, εξερευνάει, πειραματίζεται, μπορεί να πει τι του αρέσει και τι όχι και συνδέεται με συνομηλίκους με ποικίλους τρόπους. Όταν αισθανθεί τον έρωτα ή την αγάπη, είναι πιθανό να την εκφράσει με διάφορους τρόπους, κοινωνικά παρόμοιους με αυτούς που την εκδηλώνουν οι ενήλικες του περιβάλλοντός του. Όταν συμβεί αυτό:
Αντιμετωπίζουμε τους παιδικούς έρωτες σαν ένα φυσιολογικό στάδιο στη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, στην προσπάθειά του να γνωρίσει τον εαυτό του και τους άλλους.
Καλλιεργούμε τις συνθήκες μίας σχέσης με το παιδί μας μέσα στην οποία εκείνο αισθάνεται άνετα να μοιραστεί τα πιο βαθιά, ευχάριστα ή δυσάρεστα συναισθήματά του.
Ακούμε το συναίσθημά του και δεν υποτιμάμε, κρίνουμε ή σχολιάζουμε αρνητικά αυτό που αισθάνεται.
Άλλωστε όλοι χρειαζόμαστε “συντρόφους” στο δύσκολο ταξίδι της διαφοροποίησης!
Ράνια Καραμπά
Ψυχολόγος, M.Sc. in Child Development
raniakaraba@yahoo.gr
