Τέλος η σχολική χρονιά: Ώρα για σωματική δράση!

Η σχολική χρονιά έφτασε στο τέλος της. Έναρξη των διακοπών και χαρά για πολλά παιδιά, ανακούφιση, αλλά κι αγωνία για πολλούς γονείς. Ανακούφιση για το τέλος των υποχρεώσεων που καθιστούν την καθημερινότητα δεσμευτική και διεκπεραιωτική πολλές φορές, αλλά κι αγωνία για τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών που συνήθως κατά την περίοδο του καλοκαιριού κατασπαταλάται μπροστά σε οθόνες παντός είδους. Οι περισσότεροι γονείς έχουν ήδη βρει πιθανές καλοκαιρινές “διεξόδους” για τα παιδιά τους, με τις κατασκηνώσεις, τα camps, τις διακοπές με τη γιαγιά και τον παππού να προτιμούνται. Τι γίνεται όμως, στην περίπτωση που κάποια οικογένεια αδυνατεί να βρει διεξόδους; Πώς μπορεί ο ελεύθερος καλοκαιρινός χρόνος των παιδιών να αξιοποιηθεί;

Σίγουρα, δεν μπορεί να αξιοποιηθεί μπροστά σε οθόνες! Ενώ η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία συστήνει τα παιδιά κάτω των 2 ετών να μην παρακολουθούν τηλεόραση και τα παιδιά άνω των 2 ετών να παρακολουθούν το πολύ μία με δύο ώρες την ημέρα, τα ερευνητικά στοιχεία από την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο μαρτυρούν μία άλλη, ζοφερή πραγματικότητα. Πιο συγκεκριμένα, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Αμερική βρέθηκε ότι το 68% των παιδιών κάτω των 2 ετών ξεπερνούν τις 2 ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες (Rideout και συν, 2003). Επίσης, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες, το 19-31.7% των παιδιών σχολικής ηλικίας (6-9 ετών) ξεπερνάει τον ανώτατο επιτρεπόμενο χρόνο ενασχόλησης με οθόνες τις καθημερινές και το 57.4-71.2% το Σαββατοκύριακο (Santaliestra-Pasias και συν, 2014). Ο χρόνος ενασχόλησης με τις οθόνες αυξάνεται ιδιαίτερα στην εφηβεία και σύμφωνα με έρευνα στον ελληνικό εφηβικό πληθυσμό, περισσότεροι από τους μισούς έφηβους στην Ελλάδα (54.5%), ηλικίας από 11 έως 15 ετών, περνούν κατά μέσο όρο τουλάχιστον πέντε ώρες την ημέρα μπροστά σε κάποια ηλεκτρονική συσκευή με οθόνη (Κοκκέβη και συν, 2014). Κι όλοι μπορούμε να φανταστούμε πόσο μπορεί να αυξάνεται ο χρόνος αυτός κατά την περίοδο των καλοκαιρινών μηνών, καθώς αποτελεί την εύκολη, αλλά κι αναγκαστική λύση “απασχόλησης” των παιδιών για πολλές οικογένειες…

Ο αυξημένος χρόνος ενασχόλησης των παιδιών με οθόνες έχει συνδεθεί όχι μόνο με σωματικού τύπου προβλήματα (π.χ. παχυσαρκία, καρδιακά προβλήματα), αλλά και με μαθησιακές δυσκολίες, καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και συναισθηματικές δυσκολίες. Καθώς οι συνήθειες που υιοθετούμε νωρίς στη ζωή μας μοιάζει να μας ακολουθούν και στην ενήλική μας ζωή με συνέπειες πολλές φορές όχι εύκολα αναστρέψιμες, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εστιάσουμε στον τρόπο που αυτές εγκαθίστανται και παγιώνονται σε νεαρή ηλικία. Τι θα μπορούσε λοιπόν, να μειώσει τον χρόνο που περνάνε τα παιδιά μπροστά σε οθόνες το καλοκαίρι;

Έχει βρεθεί ότι η ενασχόληση των παιδιών με αθλητικές δραστηριότητες (και σίγουρα όχι μόνο αυτή) μειώνει το χρόνο ενασχόλησής τους με τις οθόνες. Περίπου το 65% των παιδιών παγκοσμίως εμπλέκεται σε αθλητικές δραστηριότητες (Felfe και συν, 2016). Το ανθρώπινο σώμα δεν είναι σχεδιασμένο για να κάθεται! Αποτελεί ένα όργανο αντίληψης, έκφρασης και αλληλεπίδρασης με τον υπόλοιπο κόσμο κι συνιστά το βασικό εργαλείο μάθησης κυρίως στην προσχολική ηλικία, αλλά όχι μόνο! Η ενασχόληση με αθλητικές δραστηριότητες είτε είναι οργανωμένες είτε όχι βοηθάει πολύπλευρα την ανάπτυξη των παιδιών, καθώς ένα πλήθος από κινητικές, συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες καλλιεργούνται. Τα παιδιά αποκτούν καλύτερη επαφή με το σώμα τους μέσα από μία αθλητική δραστηριότητα κι εμπιστεύονται τη δύναμή του. Αναπτύσουν εσωτερικό κίνητρο, συγκεντρώνονται κι επιμένουν προκειμένου να εκτελέσουν και να επιτύχουν κάποιον στόχο. Αναλαμβάνουν ευθύνες, διαχειρίζονται το χρόνο τους, αλλά και το stress που είναι πολύ πιθανό να βιώσουν στην πορεία. Επιπρόσθετα, συνδέονται με τους συνομηλίκους και τον παιδαγωγό και συν-δημιουργούν το όραμα της ομάδας. Η αλληλεπίδραση των παιδιών καλλιεργεί την ενσυναίσθηση, την κοντινότητα, τον αυτο-έλεγχο, αλλά δημιουργεί ευκαιρίες και για την επίλυση των συγκρούσεων που συχνά προκύπτουν μέσα σε αυτήν. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που τα ίδια τα παιδιά δηλώνουν ότι η ενασχόληση με τον αθλητισμό στον ελεύθερο χρόνο τους έρχεται δεύτερη σε προτίμηση δραστηριότητα αμέσως μετά την παρέα με τους φίλους τους (Kurth και συν, 2008). Και ποιος δεν έχει να θυμάται παιχνίδια με τους φίλους το καλοκαίρι στη θάλασσα, βόλτες με τα ποδήλατα, αυτοσχέδια γήπεδα σε πλατείες κι αλάνες και πρόσκαιρες καλοκαιρινές παθιασμένες ομάδες; Ελάχιστοι, ελπίζω…

Πώς θα μπορούσαμε λοιπόν, να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να ασχοληθούν με κάποια αθλητική δραστηριότητα το καλοκαίρι; Η απάντηση σίγουρα, δεν είναι απλή κι εύκολα πραγματοποιήσιμη, καθώς προϋποθέτει τη δική μας ενεργή παρουσία και πολλές φορές κι αλλαγή στις καθημερινές οικογενειακές συνήθειες.

• Προϋποθέτει να “ακούσουμε” πρωτίστως την ανάγκη του δικού μας σώματος για κίνηση και ροή της ενέργειάς μας. Προϋποθέτει να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φροντίσει το σώμα του έστω και λίγα λεπτά κάθε μέρα. Προϋποθέτει να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ενεργοποιηθεί και να βγει από την παθητικότητα.
•  Το παιδί χρησιμοποιεί το σώμα του για να εξερευνήσει και να μάθει. Ας ενθαρρύνουμε και υποστηρίξουμε λίγο παραπάνω την ενασχόλησή του με κινητικές δραστηριότητες το καλοκαίρι είτε είναι οργανωμένες είτε όχι. Μέσα από τον πειραματισμό, το παιδί θα επιλέξει τη σωματική δραστηριότητα που του ταιριάζει.
• Το παιχνίδι στην παιδική χαρά, το κρυφτό, το κυνηγητό, το ποδήλατο, τα παιχνίδια στη θάλασσα κ.ο.κ. αποτελούν θαυμάσιο κίνητρο για να κλείσουμε τις οθόνες μικροί και μεγάλοι και να αφεθούμε στην κίνηση του καλοκαιριού…

Ράνια Καραμπά
Ψυχολόγος, M.Sc. in Child Development
raniakaraba@yahoo.gr