Το Savoir Vivre των γιορτών!

Γεύματα με συγγενείς, συναντήσεις με οικογενειακούς φίλους, ανταλλαγή δώρων… Οι γιορτές είναι η κατεξοχήν εποχή των κοινωνικών συναναστροφών, αλλά αυτό για τα μικρά παιδιά σηματοδοτεί και μια σειρά κανόνων και συμπεριφορών που ίσως είναι απρόθυμα ή ανέτοιμα να υιοθετήσουν. Τις μέρες αυτές, που είναι γεμάτες δώρα και εκδηλώσεις αγάπης, συμβαίνει και κάτι άλλο: στο σπίτι της γιαγιάς ή της θείας δύο κόσμοι έρχονται αντιμέτωποι. Από τη μία ο κόσμος των μεγάλων που θέλει τα πράγματα να γίνονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, τα παιδιά να λένε «ευχαριστώ» και «παρακαλώ» σαν από πάντα έτοιμα και καλοκουρδισμένα, να δέχονται τις αγκαλιές και τα φιλιά τους και να ανταποδίδουν χαμογελαστά και από την άλλη ο κόσμος των παιδιών, που δεν λειτουργεί με κοινωνικές συμβάσεις, αλλά με ειλικρίνεια και αυθορμητισμό και αδυνατεί να εκφραστεί καθ’ υπαγόρευση. Τι πρέπει να γίνει για να γεφυρωθούν αυτοί οι δύο κόσμοι; Είναι το «δώσε ένα φιλάκι στον θείο» η απάντηση; Είναι πράγματι τα μικρά παιδιά υποχρεωμένα να υπακούσουν στο savoir vivre των ενηλίκων ή είναι οι ενήλικες εκείνοι που θα πρέπει να το αναθεωρήσουν; Και τελικά ποιο πρέπει να είναι το savoir vivre των γιορτών;

Να πει «ευχαριστώ»;
Η πιο εύκολη συνθήκη για έναν γονιό είναι το παιδί του να έχει καταλάβει πότε πρέπει να λέει «ευχαριστώ» και να το ξεστομίζει αβίαστα. Υπάρχουν παιδιά που δέχονται με προθυμία τις υποδείξεις των γονιών τους και κάνουν αυτό που τους λένε. Υπάρχουν όμως και παιδιά που δεν το κάνουν. Είτε από αντίδραση είτε από συστολή μπροστά στους «ξένους». Και τότε οι γονείς τους μπορεί να νιώσουν πολύ αμήχανα απέναντι στο επικριτικό βλέμμα ενός μακρινού – ή και κοντινού – συγγενή που μόλις τους πρόσφερε ένα γλυκό. Για χρόνια ζητούσα από την κόρη μου να πει επιτέλους ένα «ευχαριστώ», αφού όχι μόνο εμείς οι γονείς της, της δίναμε το καλό παράδειγμα, αλλά και όλα τα παιδιά γύρω της το έκαναν. Πρόσφατα μου είπε: «μα, δεν καταλαβαίνεις ότι θα ήταν σαν να μην το έλεγα εγώ, αλλά εσύ;». Όχι, η αλήθεια είναι ότι δεν είχα καταλάβει πόσο λογικά μπορεί να σκέφτεται ένα παιδικό μυαλό, αλλά σίγουρα αυτό δεν ήταν κάτι που θα μπορούσα να εξηγήσω σε έναν συγγενή. Ίσως όμως θα έπρεπε να του πω ότι τα παιδιά εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους με αυθορμητισμό: με ένα ειλικρινές χαμόγελο ή με το να τρέξουν να παίξουν με το καινούργιο τους δώρο και ότι αυτό λέει πολλά περισσότερα από ένα παπαγαλίστικο «ευχαριστώ». Φυσικά και πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας καλούς τρόπους, αλλά αν τα βλέπουμε να αντιδρούν και να πιέζονται να το κάνουν, ίσως θα πρέπει να αφήσουμε τον χρόνο και το δικό μας παράδειγμα να λειτουργήσουν. Και πάντα να εξηγούμε το νόημα των φράσεων και να μη μένουμε στο τυπικό της εκφοράς τους. Είναι άλλο να αναγκάσεις κάποιον να πει «παρακαλώ» και άλλο να του εξηγήσεις ότι οι γύρω μας δεν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν αυτό που τους ζητάμε και το «παρακαλώ» είναι η λέξη με την οποία τους δείχνουμε ότι το γνωρίζουμε.

Να δώσει φιλάκι στον θείο;
Η απάντηση εδώ είναι πιο απλή, αλλά και πάλι είναι δύσκολο να την εξηγήσεις στον… θείο. Όχι. Αν ένα παιδί δεν θέλει να φιλήσει τον θείο του ή δεν δέχεται να το φιλήσει εκείνος, πρέπει όλοι να σεβαστούμε την επιθυμία του. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά σε αυτή την τρυφερή ηλικία διαμορφώνουν την αντίληψή τους για τη συναίνεση στη φυσική επαφή. Αν αισθανθούν ότι «χρωστάνε» σε κάποιον μια αγκαλιά ή ένα φιλί για οποιονδήποτε λόγο, τότε εύκολα στο μέλλον μπορεί να διαθέσουν το σώμα τους σε κάποιον που τους έκανε μια χάρη, μια εξυπηρέτηση ή ένα δώρο. Οι ψυχολόγοι τονίζουν πως ειδικά τα κορίτσια πρέπει να μάθουν από μικρή ηλικία να βάζουν όρια με το σώμα τους και να διεκδικούν τον σεβασμό αυτών σε όλη τη ζωή τους. Συνεπώς, είναι δική μας υποχρέωση να εξηγήσουμε ευγενικά στον κάθε θείο ότι η κόρη μας αποφασίζει μόνη της ποιον θα φιλήσει και ότι τον παρακαλούμε να το σεβαστεί, όσο αμήχανα κι αν αισθανόμαστε εμείς απέναντί του.

Θα πάρει δώρο μόνο αν ήταν καλό παιδί;
Τα δώρα που ανταλλάσσουμε στις γιορτές συμβολίζουν την ανιδιοτελή αγάπη και την προσφορά. Είναι λάθος να τα προσφέρουμε υπό όρους, παρουσιάζοντάς τα ως επιβράβευση μιας καλής συμπεριφοράς. Τα δώρα είναι ένας τρόπος για να μυήσουμε τα παιδιά στην ευχαρίστηση του δούναι και λαβείν και κάθε συσχετισμός τους με υποχρέωση και προσωπική αξία, ακυρώνει αυτόματα το αληθινό τους νόημα. Ακόμη χειρότερα, επιτρέπει στο συναίσθημα της ενοχής να παρεισφρήσει στην αυθόρμητη ευχαρίστηση, τη χαρά και την αγάπη και να συνδεθεί λανθασμένα μαζί τους.

Πρέπει να έχει «τρόπους»;
«Μην σηκώνεσαι από το τραπέζι!», «Δεν μιλάμε όταν τρώμε!», «Το πιρούνι στο αριστερό χέρι!», «Ακόμη να μάθεις να χρησιμοποιείς μαχαιροπίρουνο;». Όλες αυτές οι παλαιάς κοπής παραινέσεις και αυστηρότητες μπροστά σε όλους τους συγγενείς και φίλους, ένα πράγμα μπορούν να καταφέρουν: να κάνουν το παιδί μας να σιχαθεί τις οικογενειακές μαζώξεις. Οι καλοί τρόποι όπως τους εννοούν οι παραπάνω φράσεις δεν υφίστανται και δεν πρέπει να υφίστανται για κανένα παιδί. Στόχος μιας οικογενειακής συγκέντρωσης είναι να περάσουμε όλοι, μικροί και μεγάλοι, όμορφα κι όχι να επιδείξουμε ανούσιες δεξιότητες. Φυσικά αν το παιδί παρεκτρέπεται ή συμπεριφέρεται άσχημα, θα το πάρουμε παράμερα και θα του υποδείξουμε το λάθος του. Αν πάλι επιμένουμε να μάθει από τα 5 του να κρατάει σωστά το μαχαιροπίρουνο, ας επιλέξουμε τα μαθήματα να τα κάνουμε πριβέ στο σπίτι μας πριν από τη συνεύρεση με τους φίλους μας.

Η περίοδος των γιορτών μπορεί και πρέπει να αφήνει όμορφα συναισθήματα σε μεγάλους και μικρούς. Όμως όσον αφορά τα παιδιά, εμείς οι γονείς έχουμε μια παραπάνω ευθύνη: να δημιουργήσουμε για εκείνα όμορφες αναμνήσεις. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια έλλειψη ορίων ή κοινωνικές ακρότητες, σημαίνει όμως σεβασμό στην προσωπικότητα και στα συναισθήματα όλων. Κι εμείς οι μεγάλοι πρέπει να δείξουμε έμπρακτα αυτόν τον σεβασμό, διότι έτσι διδάσκουμε. Όχι επιβάλλοντας λέξεις και συμπεριφορές κοινωνικά αρεστές.

Καλές γιορτές!